علی (ع) و انسانشناسی قرآنی

طبیعت و سرشت انسان در تفکر یهودی، مسیحی، مکتب های روان شناسی و از دیدگاه امام علی(ع) مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. انسان شناسی به شاخه های گوناگونی تقسیم می شود اما کانون این پژوهش انتروپوسوفی - anthroposophy - است. برخی به کلی سرشت انسان را منکرند و انسان را حاصل الگوهای فرهنگی می دانند. در تفکر یهودی انسان بد و شرور نیست. تفکر مسیحی نگاهی خوش بینانه به انسان ندارد. در عصر روشنگری انسان بیشتر با طبیعتی خوب دیده می شد. با جنگ جهانی اول و دوم عده ای انسان را ذاتاً شرور خواندند. در مکتب روان کاوی، انسان ذاتاً بد و خودخواه است. فروید، هابز، بنتام، استوارت میل و کلیه لذت گرایان، این نظریه را باور دارند. در روان کاوی جدید مانند فرویدیسم نو و انسان گرایی، سرشت انسان مثبت دیده می شود. اریک فروم گاه انسان را بدسرشت و گاه خوب می خواند و از دلایلی برای دیدگاه کسانی که انسان را ذاتاً بد و یا ذاتاً خوب می خوانند بهره می گیرد. روان شناسان انسان گرا مانند مزلو و راجرز انسان را ذاتاً بد نمی دانند. ویکتور فرانکل بنیان گذار مکتب معنی درمانی انسان را ذاتاً خوب و خداجو می شناسد.  در نگاه امام علی(ع) انسان با سرشتی خاص آفریده شده است. این سرشت نه یکسره بد و نه یکسره خوب است. انسان هم حیوان است هم فرشته. برخی سخنان امام، سرشت خوب انسان را نتیجه می دهد و تعدادی به ظاهر با مکتب روان کاوی فروید همخوان است. جمع میان این سخنان آن است که انسان می تواند خوب یا بد باشد پس انسان تنها خیر و یا تنها شر نیست بلکه استعداد خوبی و استعداد بدی را با هم دارد و خوبی های انسان ریشه در بدی ها ندارد بلکه بدی ها و خوبی ها فطری هستند.